Strona Główna / Zarząd sukcesyjny. Tylko 2 miesiące na ustanowienie zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą

Zarząd sukcesyjny. Tylko 2 miesiące na ustanowienie zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą

W przypadku śmierci przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą zasady zarządzania jego przedsiębiorstwem oraz kontynuowania działalności gospodarczej wykonywanej z wykorzystaniem tego przedsiębiorstwa regulują przepisy ustawy z dnia 5 lipca 2018 roku o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw. Celem przedmiotowej ustawy jest zapewnienie przedsiębiorcom będącym osobami fizycznymi i ich spadkobiercom odpowiednich warunków do zachowania ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa po ich śmierci. Przepisy ww. ustawy mają również za zadanie wzmocnienie ochrony praw osób trzecich, w tym praw pracowników.

Kontynuację prowadzenia działalności przedsiębiorstwa po śmierci jego właściciela umożliwia powołanie zarządcy sukcesyjnego.

Przedsiębiorstwo prowadzone przez zarządcę sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy-właściciela nosi nazwę „przedsiębiorstwo w spadku”. Zarządca sukcesyjny ma za zadanie zapewnić ciągłość prowadzenia działalności gospodarczej i tym samym zapobiec gwałtownemu zakończeniu funkcjonowania jednoosobowego przedsiębiorstwa wskutek śmierci jej właściciela. Instytucja zarządcy sukcesyjnego ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania przedsiębiorstwa po śmierci jego właściciela, zwłaszcza w polskich realiach sądowych, których nieustanną bolączką są trwające wiele lat postępowania spadkowe.

Zarządca sukcesyjny może zostać wyznaczony jeszcze za życia przedsiębiorcy albo już po jego śmierci. Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą może mieć wpływ na wyznaczenie osoby zarządcy sukcesyjnego, sam wskazując tę osobę albo zastrzegając, że z chwilą jego śmierci wskazany prokurent lub pełnomocnik stanie się zarządcą sukcesyjnym. Do skutecznego powołania zarządcy sukcesyjnego konieczna jest zgoda zarówno przedsiębiorcy, jak i osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego wyrażone na piśmie pod rygorem nieważności.

Natomiast po śmierci przedsiębiorcy zarządcę sukcesyjnego może powołać małżonek przedsiębiorcy, który ma udziały w przedsiębiorstwie, jego spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, którzy uzyskali udział do części spadku , jak również zapisobiercy windykacyjni, którzy przyjęli zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje im udział w przedsiębiorstwie w spadku. Należy jednak pamiętać, że zgodnie z art. 12 ustawy „o zarządzie sukcesyjnym” uprawnienie do powołania zarządcy sukcesyjnego wygasa z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy.

Zarządca sukcesyjny jest obowiązany wykonywać obowiązki, które przepisy prawa nakładają na pracodawcę,  w tym z zakresu ubezpieczeń społecznych (obowiązki płatnika, jakim jest przedsiębiorstwo w spadku), w stosunku do pracowników i zleceniobiorców przedsiębiorstwa oraz w stosunku do osób przebywających na urlopie wychowawczym udzielonym w ramach stosunku pracy albo pobierających zasiłek macierzyński, z wyłączeniem osób, którym zasiłek macierzyński wypłaca ZUS. Zarządca sukcesyjny może samodzielnie  dokonywać czynności zwykłego zarządu. Przepisy ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej nie definiują jednak o jakie to czynności konkretnie chodzi. W uzasadnieniu ustawy o zarządzie sukcesyjnym wskazano przykładowy katalog czynności zwykłego zarządu, do których można m.in. zaliczyć: sprzedaż towarów i świadczenie usług, przyjmowanie opłat, prowizji i innych przychodów z tym związanych, dokonywanie zapłaty na rzecz dostawców towarów i usług czy wypłaty na rzecz pracowników. Można przyjąć zatem kryterium ogólne, zgodnie z którym do czynności zwykłego zarządu należą takie czynności, które związane są bezpośrednio z obsługą klientów przedsiębiorstwa w spadku takie jak wyżej wspomniana sprzedaż towarów i usług, organizacja zaopatrzenia, wystawianie i wydawanie faktur, paragonów, raportów fiskalnych i innych dokumentów związanych ze sprzedażą, przyjmowanie płatności oraz czynności związane z ich egzekucją, wypłacanie pracownikom przedsiębiorstwa w spadku wynagrodzenia i innych świadczeń im należnych, zamawianie materiałów, półproduktów i produktów związanych z bieżącą działalnością gospodarczą, realizacja wszelkich uprawnień klientów będących konsumentami w rozumieniu art. 221 k.c. takich jak uprawnienia wynikające z tytułu rękojmi, gwarancji, odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, udział w postępowaniach sądowych i administracyjnych, spłata zobowiązań z tytułu należności publicznoprawnych oraz bieżących dostaw, wykonywanie zaleceń związanych z kontrolą przez odpowiednie organy administracji publicznej oraz wynikające z decyzji o charakterze administracyjnym, które otrzymał przedsiębiorca za życia lub zarządca sukcesyjny po śmierci przedsiębiorcy-właściciela takie jak zezwolenia, koncesje, licencje, zgody, prowadzenie na bieżąco dokumentacji rachunkowej i podatkowej zgodnie z przepisami odrębnymi.

A contrario zarządca sukcesyjny nie będzie mógł na przykład samodzielnie zbyć znaczących składników przedsiębiorstwa, takich jak nieruchomość lub linię produkcyjną, albo samochód dostawczy. Takie czynności bowiem w świetle ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej będą już czynnościami wykraczającymi poza zakres zwykłego zarządu. Zarządca sukcesyjny może wykonywać czynności przekraczające zwykły zarząd jedynie za zgodą właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, a w razie braku takiej zgody – za zezwoleniem sądu. Należy zwrócić uwagę, że o zezwolenie sądu zarządca sukcesyjny może wystąpić (do sądu spadku, co wynika z art. 6651 k.p.c.) dopiero wtedy, gdy nie uzyska zgody właścicieli przedsiębiorstwa. Trzeba też podkreślić, iż z ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej wynika, że ewentualna zgoda na czynność przekraczającą zwykły zarząd powinna być wyrażona przez wszystkich współwłaścicieli przedsiębiorstwa. Warto także dodać, że jeśli istnieje wola udzielenia zgody przez właścicieli przedsiębiorstwa, do ważności czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu wymagana jest forma szczególna przewidziana dla takiej czynności (na przykład forma aktu notarialnego do przeniesienia własności nieruchomości), oświadczenie obejmujące taką zgodę dla swojej skuteczności musi być złożone w tej samej formie.

Jak wynika z art. 59c ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe w okresie od ustanowienia do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego dostęp do środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym oraz prawo do wydawania dyspozycji przysługują wyłącznie zarządcy sukcesyjnemu.

Zarządca sukcesyjny nie ponosi odpowiedzialności za zaciągnięte zobowiązania na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej. Zarządca sukcesyjny nie ponosi zatem odpowiedzialności za ewentualne długi przedsiębiorstwa.   Jednakże zarządca sukcesyjny ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą na skutek nienależytego wykonania obowiązków, w tym za zobowiązania podatkowe i zobowiązania z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zarząd sukcesyjny co do zasady może trwać do dwóch lat od dnia śmierci przedsiębiorcy. Z ważnych przyczyn zarząd sukcesyjny może zostać przedłużony przez sąd na czas nie dłuższy niż pięć lat od dnia śmierci przedsiębiorcy. Należy wskazać, iż zarządca sukcesyjny przestaje pełnić funkcję z powodu swojej śmierci, z dniem ograniczenia lub utraty zdolności do czynności prawnych, z chwilą odwołania przez osobę, którą go ustanowiła oraz z dniem uprawomocnienia się środka karnego albo środka zabezpieczającego w postaci zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej, obejmującego działalność gospodarczą wykonywaną przez przedsiębiorcę lub działalność gospodarczą w zakresie zarządu majątkiem. Zarządca sukcesyjny przestaje pełnić swoje stanowisko również z upływem dwóch tygodni od rezygnacji w przypadku kiedy zrezygnował po śmierci przedsiębiorcy.

 

 

Barbara Sikoń,

aplikant radcowski

ba***********@fo******.pl