Już 14 maja 2020 roku upływa termin na złożenie stosownego wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, od wywłaszczenia której minęło 20 lat. O zwrot ubiegać się mogą właściciele nieruchomości lub ich następcy prawni, w przypadku gdy wywłaszczona nieruchomość, również w części lub udziale w tej części, stała się zbędna na cel określony w decyzji o jej wywłaszczeniu. Zbliżający się termin dotyczy przypadków, gdy upłynęło 20 lat od dnia, w którym decyzja
o wywłaszczeniu danej nieruchomości stała się ostateczna. Powyższe jest natomiast konsekwencją wejścia w życie ustawy z dnia 04 kwietnia 2019 roku o zmianie ustawy
o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. 2019, poz. 801), która zmodyfikowała przepisy dotyczące zwrotu wywłaszczonych nieruchomości. Ustawa zmieniająca weszła w życie 14 maja 2019 roku i zgodnie z jej art. 2, w przypadku gdy 20-letni termin upłynął przed dniem wejścia
w życie ustawy zmieniającej, albo gdy od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej do upływu tego terminu pozostało nie więcej niż 12 miesięcy, wniosek o zwrot nieruchomości może zostać złożony w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej, stąd termin ten upływa w dniu 14 maja 2020 roku.

Dotychczas obowiązujące przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami nie ograniczały czasowo możliwości wystąpienia z wnioskiem o zwrot wywłaszczonej nieruchomości. Zgodnie bowiem z art. 136 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami z dnia 21 sierpnia 1997 r. (Dz.U. 2018, poz. 2204 t.j.), poprzedni właściciel lub spadkobierca mógł żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, niezależne od tego, ile czasu upłynęło od wydania decyzji o wywłaszczeniu. Ustawą zmieniającą do powyższego artykułu dodano jednakże ustęp 7, zgodnie z którym uprawnienie do zwrotu wywłaszczonej nieruchomości zarówno w całości jak i jej części, która stała się zbędna na cel określony w decyzji wywłaszczeniowej wygasa, jeżeli od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, upłynęło 20 lat, a w tym terminie uprawniony nie złożył odpowiedniego wniosku. W takim przypadku właściwy organ nie ma obowiązku zawiadamiania oraz informowania właściciela nieruchomości lub jego następców prawnych
o zamiarze użycia wywłaszczonej nieruchomości lub jej części na inny cel niż określony w decyzji o wywłaszczeniu.

Co zatem oznacza, że nieruchomość stała się zbędna na cel określony w decyzji o jej wywłaszczeniu. W orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że podstawowym obowiązkiem organu administracji publicznej w sprawie o zwrot jest ustalenie, czy na objętej wnioskiem o zwrot nieruchomości został zrealizowany cel wywłaszczenia – a jeżeli tak, to kiedy dokładnie. Od tego ustalenia zależy wydanie przez organ decyzji o zwrocie lub o odmowie zwrotu nieruchomości. Zgodnie bowiem z art. 137 ust. 1 UGN nieruchomość uznaje się za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jeżeli pomimo upływu 7 lat od dnia,
w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych
z realizacją tego celu albo pomimo upływu 10 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, cel ten nie został zrealizowany. Jednak aby organ mógł w ogóle dojść do etapu badania, czy cel wywłaszczenia został, czy nie został zrealizowany, musi wcześniej dokładnie ustalić, na czym konkretny cel miał polegać. Obowiązkiem organu administracyjnego jest zatem precyzyjne ustalenie celu w odniesieniu do konkretnej nieruchomości. Bez wiedzy odnośnie tego, co zgodnie z decyzją wywłaszczeniową miało być na zawnioskowanej do zwrotu nieruchomości zrealizowane, niemożliwe jest udzielenie odpowiedzi na pytanie co do realizacji bądź nie celu wywłaszczenia i w konsekwencji wydanie prawidłowej decyzji administracyjnej
w tym zakresie. W sytuacji, gdy cel ten określony jest w decyzji w sposób ogólnikowy, to organ prowadzący postępowanie o zwrot jest zobowiązany ustalić precyzyjnie cel wywłaszczenia, jaki miał być zrealizowany na konkretnej nieruchomości. To uszczegółowienie (doprecyzowanie) winno nastąpić na podstawie analizy całej dostępnej dokumentacji, zgromadzonej dla potrzeb przeprowadzenia postępowania wywłaszczeniowego.

Od precyzyjnego ustalenia przez organ administracyjny celu wywłaszczenia zależy bowiem, jak wyżej wskazano, czy były właściciel odzyska przymusowo odebraną mu nieruchomość i utracone prawo własności, ewentualnie w jakiej części zostanie mu ona zwrócona. Dokładne ustalenie celu wywłaszczenia rzutuje więc na ostateczny kształt decyzji w sprawie.

Bernadetta Róg, adwokat
be************@fo******.pl