Zgodnie z projektem ustawy o zmianie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (druk Sejmowy nr 3108) zmianie podlegać ma jej art. 136, zgodnie z którym poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, jeżeli zmienia się cel wywłaszczenia lub stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu.
Projekt zakłada zagwarantowanie pewności stosunków prawnych w odniesieniu do nieruchomości objętych regulacją art. 136 ustawy przez wprowadzenie terminu wygaśnięcia uprawnienia o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, a także wykonanie wyroków TK z 2015 i 2017 roku.
W myśl projektowanego art. 136 ust. 7 u.g.n. uprawnienie do zwrotu nieruchomości wywłaszczonej, wobec której niezrealizowano celu wywłaszczenia wygasa, jeżeli od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, upłynęło 20 lat, a w tym terminie uprawniony nie złożył wniosku o jej zwrot w całości lub w części.
W myśl projektu ustawy w przypadku, gdy termin 20 letni upłynął przed dniem jego w życie ustawy albo, gdy od dnia wejścia w życie ustawy do upływu tego terminu pozostało nie więcej niż 12 miesięcy, wniosek o zwrot nieruchomości może zostać złożony tylko w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.
Jeżeli zatem zmiana ustawy wejdzie w życie w 2019 roku, a nieruchomość została wywłaszczona w 2000 roku lub dawniej i stała się zbędna dla celu określonego w decyzji to ustawodawca zakreśla bezwzględny termin 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy na złożenie wniosku o jej zwrot. Po tym czasie roszczenie byłego właściciela bezpowrotnie wygaśnie, bez prawa do odszkodowania. W pierwotnym Sejmowym projekcie ustawy termin ten wynosił 3 lata, po zmianach wprowadzonych przez Senat w uchwale z 21 marca 2019 roku w aktualnym projekcie został on radykalnie i nadmiernie skrócony. Zastrzeżony termin 12 miesięczny jest zbyt krótki dla zagwarantowania poprzednim właścicielom lub ich następcom prawnym właściwej ochrony prawnej w związku z odebraną własnością nieruchomości, mając na uwadze niezasadność wywłaszczenia wobec nie jej niewykorzystania na cele publiczne.
Projekt ustawy zakłada także możliwość ubiegania się o zwrot części lub udziału w nieruchomości wywłaszczonej i zbędnej na cele publiczne, a także zrównuje uprawnienia osób wywłaszczonych na podstawie porozumienia, czyli umowy z poprzednim właścicielem w stosunku do pozostałych wywłaszczonych na podstawie decyzji, takie osoby także będą mogły się ubiegać o zwrot nieruchomości.
Dotyczy to także w sytuacji, gdy organ z tych względów odmówił zwrotu lub zawiadomił o zmianie przeznaczenia wywłaszczenia i udzielił 3 miesięcznego terminu na zgłoszenie roszczenia o zwrot, ale z uwagi na brak zgody wszystkich współwłaścicieli lub ich następców prawnych albo wobec ich fizycznego nieodnalezienia nie doszło do zwrotu. W takiej sytuacji również otworzy się termin 12 miesięcy na zwrot nieruchomości lub jej części.
W tej części projekt stanowi realizację wytycznych zawartych w wyrokach TK z dnia 14 lipca 2015 r. (SK 26/14) oraz z dnia 12 grudnia 2017 r. (SK 39/14) w sprawie niekonstytucyjności niektórych przepisów dotyczących praw poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercy.
Projekt nie wszedł jeszcze w życie, ustawa jest po poprawkach Senatu, zakłada 14 dniowy vacatio legis.
Krzysztof Jamrozik, adwokat
ka********@fo******.pl