Przed dniem 1 marca 2019 roku, występowały rozbieżności w orzecznictwie oraz doktrynie co do skutków naruszenia zasad reprezentacji osób prawnych, a więc między innymi spółek z o.o. oraz spółek akcyjnych. Zgodnie z klasycznym poglądem w przypadku naruszenia zasad reprezentacji przez zarząd spółki przyjmowano sankcję bezwzględnej nieważności czynności prawnej. Nowsze poglądy, wywodzone z wykładni funkcjonalnej, wskazywały jednak w przypadku naruszenia zasad reprezentacji przez organ na przyjęcie sankcji bezskuteczności zawieszonej, wynikającej z odpowiedniego stosowania art. 103 § 2 KC.
Istotna nowelizacja Kodeksu cywilnego, dokonana ustawą z dnia 9 listopada 2018 roku o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym (Dz.U.2018.2244 z dnia 2018.11.30), która weszła w życie z dniem 1 marca 2019 roku, problem ten ostatecznie rozwiązuje.
Wprowadzona zmiana polega na zastosowaniu do organów osób prawnych konstrukcji analogicznej jak w przypadku pełnomocnictwa. Zgodnie ze znowelizowanym art. 39 § 1 KC, jeżeli zawierający umowę jako organ osoby prawnej nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę prawną, w której imieniu umowa została zawarta. Druga strona może wyznaczyć osobie prawnej, w której imieniu umowa została zawarta, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu (art. 39 § 2 KC). W braku potwierdzenia ten, kto zawarł umowę jako organ osoby prawnej, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu (art. 39 § 2 KC). Jednostronna czynność prawna dokonana przez działającego jako organ osoby prawnej bez umocowania albo z przekroczeniem jego zakresu jest nieważna. Jednakże gdy ten, komu zostało złożone oświadczenie woli w imieniu osoby prawnej, zgodził się na działanie bez umocowania, stosuje się odpowiednio przepisy o zawarciu umowy bez umocowania (art. 39 § 3 KC).
Podsumowując, w przypadku nieprawidłowej reprezentacji spółki przez zarząd, należy obecnie zgodnie ze znowelizowanym art. 39 KC, przyjmować sankcję bezskuteczności zawieszonej, co oznacza że skuteczność czynności prawnej dokonanej z naruszeniem zasad reprezentacji będzie uzależniona od potwierdzenia czynności zgodnie z zasadami reprezentacji.
Przemysław Biedrawa, radca prawny
ka********@fo******.pl
