Strona Główna / Miarkowanie kar umownych a odsetki za opóźnienie

Miarkowanie kar umownych a odsetki za opóźnienie

Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Kara umowna jest sankcją cywilnoprawną, która została przewidziana na wypadek naruszenia więzi obligacyjnej przez dłużnika. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Kara umowna stanowi zatem surogat odszkodowania z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego, niemniej jednak możliwość jej nałożenia nie jest uzależniona od powstania szkody po stronie wierzyciela.

 

Brak szkody stanowi jednak jedną z przesłanek do żądania zmniejszenia (miarkowania) kary umownej. Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej. To samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Miarkowanie kary umownej następuje na mocy wyroku sądu, który ma charakter konstytutywny. W praktyce orzeczniczej pojawił się problem od kiedy należy liczyć odsetki za opóźnienie w przypadku zastosowania instytucji miarkowania kary umownej. Można spotkać dwa poglądy, a mianowicie, że odsetki należne są dopiero od dnia wydania wyroku zmniejszającego wysokość kary umownej oraz taki, że odsetki należą się za cały okres opóźnienia od dnia wymagalności roszczenia o zapłatę.

Powyższą problematykę rozstrzygnął wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 23 maja 2013 roku, IV CSK 644/12, gdzie Sąd Najwyższy stwierdził co następuje: „Trafny okazał się zarzut naruszenia art. 455 i art. 481 § 1 w związku z art. 484 § 2 KC, kwestionujący stanowisko Sądu Apelacyjnego wskazujące na brak opóźnienia się przez pozwanego ze zwrotem nienależnej kary umownej. Wprawdzie wyrok sądu miarkujący karę umowną ma charakter konstytutywny, jednak wywiera on skutek ex tunc, gdyż reguluje wysokość kary umownej od chwili jej wymagalności (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2007 r., I CSK 270/07). Zobowiązanie do zwrotu świadczenia nienależnego ma charakter bezterminowy (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 17 grudnia 1976 r., III CRN 289/76 i z dnia 28 kwietnia 2004 r., V CSK 461/03 oraz uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1991 r., III CZP 2/91, OSNCP 1991, nr 7, poz. 91). Zwrot tego świadczenia powinien zatem nastąpić niezwłocznie po wezwaniu dłużnika przez wierzyciela do jego spełnienia (art. 455 KC). Skoro powódka wezwała pozwanego do zwrotu nienależnej kary umownej w dniu 14 czerwca 2011 r. zakreślając dwutygodniowy termin do spełnienia tego świadczenia, to żądanie zasądzenia odsetek ustawowych od dnia 29 czerwca 2011 r. było uzasadnione”.

 

Podobny wniosek wynika z postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2019 roku, V CSK 541/18, gdzie Sąd Najwyższy odmawiając przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania uznał, że: „Przyjęte jest, że następujące na podstawie sędziowskiego uznania miarkowanie kary wywołuje skutek ex tunc, a zatem reguluje wysokość kary umownej od chwili jej wymagalności. Z powyższym wiąże się uznanie, że oświadczenie o potrąceniu prowadzi do umorzenia wzajemnych wierzytelności w określonej części, a zatem wierzycielowi należą się odsetki za cały okres opóźnienia od pozostałej po potrąceniu kwoty. Skarżąca nie dostarczyła argumentów, które podważałyby to stanowisko i dawały asumpt do ponownego rozpatrywania tej kwestii przez Sąd Najwyższy”.

 

Powyższe stanowisko powielane jest w orzecznictwie sądów powszechnych, przykładowo:

 

  • w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 czerwca 2019 roku, V ACa 398/19, gdzie Sąd uznał, że: Słusznie Sąd I instancji uznał, że chociaż miarkowanie kary umownej z uwagi na jej podstawy, należy do tzw. prawa sędziowskiego, nie oznacza to jednak, że pozwany nie był zobowiązany do spełnienia wcześniej dochodzonego przez powoda świadczenia. Zatem, zdaniem Sądu Apelacyjnego, w rozpoznawanej sprawie, brak jest podstaw do zakwestionowania zasądzonych odsetek za opóźnienie w zapłacie orzeczonego na rzecz powoda wynagrodzenia. Dokonane w toku postępowania, przedstawione wyżej ustalenia i oceny wskazują na to, że wynagrodzenie to należało się powodowi w stwierdzonym przez Sąd Okręgowy terminie wymagalności, od którego zasądzone zostały odsetki za opóźnienie, a tym samym zasądzenie odsetek od daty wyrokowania, jak tego oczekuje skarżący, nie jest zasadne” oraz
  • w wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 20 lutego 2020 roku, I ACa 850/19, zdaniem Sądu Apelacyjnego, w rozpoznawanej sprawie, brak jest podstaw do zakwestionowania zasądzonych odsetek za opóźnienie w zapłacie orzeczonego na rzecz powodów wynagrodzenia. Dokonane w toku postępowania, przedstawione wyżej ustalenia i oceny wskazują na to, że wynagrodzenie to należało się powodom w stwierdzonym przez Sąd Okręgowy terminie wymagalności, od którego zasądzone zostały odsetki za opóźnienie, a tym samym zasądzenie odsetek od daty wyrokowania, jak tego oczekuje skarżący, nie jest zasadne”.

 

Z powyższego wynika, że w przypadku zastosowania instytucji miarkowania kary umownej, wierzycielowi należą się odsetki za cały okres opóźnienia, a nie dopiero od dnia wydania wyroku, na mocy którego kara umowna została zmniejszona.

 

 

 

Daniel Trędkiewicz

Aplikant radcowski

da****************@fo******.pl