Strona Główna / Publiczny charakter rejestru beneficjentów rzeczywistych zakwestionowany przez TSUE.

Publiczny charakter rejestru beneficjentów rzeczywistych zakwestionowany przez TSUE.

W dniu 22 listopada 2022 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TSUE” lub „Trybunał”) wydał w połączonych sprawach C-37 i C-601/20 wyrok, w którym za nieważny uznał przepis zmieniający Dyrektywę AML (skrót od „anti-money laundering”, oznaczającego przeciwdziałanie praniu pieniędzy) w zakresie, w którym nowe brzmienie tego przepisu nakładało na państwa członkowskie obowiązek zapewniania, aby informacje o beneficjentach rzeczywistych podmiotów o charakterze korporacyjnym i innych podmiotów prawnych utworzonych na ich terytorium były we wszystkich przypadkach udostępniane każdej osobie[1]. Przed tą zmianą, przepisy przewidywały dostęp do informacji o beneficjentach przede wszystkim dla właściwych organów i niektórych podmiotów. Inne osoby i organizacje musiały wykazać uzasadniony interes.

Informacje o beneficjentach rzeczywistych przechowywane są w rejestrach, których podstawowym celem jest zapewnienie możliwości weryfikacji struktur własnościowych podmiotów w taki sposób, by można było zidentyfikować osoby fizyczne, które w danych strukturach osiągają najwięcej korzyści – nawet jeżeli, przykładowo, „ukryły” swoją obecność lub wpływy za szeregiem innych spółek.

Polskim rejestrem beneficjentów, wprowadzonym na mocy Ustawy AML[2], jest CRBR (Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych), który działa od 13 października 2019 roku. Rejestr dostępny jest na stronie https://www.podatki.gov.pl/crbr/, gdzie bezpłatnie i bez potrzeby zakładania konta każdy może sprawdzić beneficjentów podmiotów zobowiązanych do zgłaszania danych do tegoż rejestru (są to przede wszystkim spółki osobowe i kapitałowe). Informacje na temat beneficjentów widoczne w CRBR to imię, nazwisko, numer PESEL, kraj zamieszkania, kraje obywatelstwa, a także szczegóły na temat uprawnień posiadanych w danym podmiocie.

Sprawa o ograniczenie dostępu do tych informacji trafiła do TSUE wskutek działań dwóch luksemburskich spółek, które dążąc do zmian w tym zakresie powoływały się na argumenty związane zarówno z poczuciem bezpieczeństwa beneficjentów, których dane są ujawniane, jak i z naruszeniami prawa do ochrony życia prywatnego i rodzinnego oraz danych osobowych.

Trybunał wskazał, że publiczny i jawny dostęp do informacji o beneficjentach ingeruje w prawa opisane w art. 7 i 8 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Karta). Artykuł 7 Karty gwarantuje każdej osobie prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, domu i komunikowania się, zaś art. 8 ust. 1 Karty wyraźnie przyznaje każdej osobie prawo do ochrony danych osobowych jej dotyczących. Sam fakt istnienia ingerencji był oczywiście jasny, jednak kluczowym zadaniem Trybunału było rozstrzygnięcie, czy, mając na uwadze cele Dyrektywy AML, ingerencja ta była konieczna i proporcjonalna.

I to właśnie na to kluczowe zagadnienie Trybunał udzielił negatywnej odpowiedzi, wskazując, że ingerencja w prawa zagwarantowane w art. 7 i 8 Karty, wynikająca z publicznego dostępu do informacji dotyczących beneficjentów rzeczywistych, nie jest ograniczona do tego, co ściśle konieczne.

Trybunał wskazał również, że zwalczanie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu należy przede wszystkim do kompetencji władz publicznych oraz podmiotów takich jak instytucje kredytowe lub finansowe, które ze względu na swoją działalność podlegają szczególnym obowiązkom w tym zakresie. Podkreślono również, że sam fakt, że ciężko jest dokładnie zdefiniować „uzasadniony interes” w uzyskaniu danych beneficjenta, nie powoduje, że dane takich beneficjentów powinny być publicznie dostępne dla każdego.

Konsekwencje omawianego orzeczenia TSUE nie są na ten moment oczywiste. Wyrok nie wywiera bezpośredniego wpływu na prawo krajowe, tak więc zakres i obowiązek zgłaszania danych do CRBR nie podlega na razie żadnym modyfikacjom – w tym zakresie należy poczekać na zmiany, jakie polski ustawodawca zdecyduje się wprowadzić w Ustawie AML.

[1] Przepis uznany we wskazanym zakresie za nieważny to konkretnie art. 1 pkt 15 lit. c) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2015/849 (a więc właśnie Dyrektywę AML) w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz zmieniającej dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE

[2] Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 593 z późn. zm.).

 

Jacek Berdysz, aplikant radcowski

ja***********@fo******.pl