Ustawa o podatku od towarów i usług wprowadza rozwiązanie, zgodnie z którym komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjne w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania cywilnego są płatnikami podatku od dostawy, dokonywanej w trybie egzekucji, towarów będących własnością dłużnika lub posiadanych przez niego z naruszeniem obowiązujących przepisów.
Rozwiązania te skutkują tym, że komornik sądowy jest niejako na mocy ustawy zobowiązany do pobrania podatku VAT w imieniu podatnika, a także wpłacenia go do odpowiedniego urzędu skarbowego. Obowiązki komornika w tym zakresie zależą od tego czy obowiązek podatkowy spoczywał na dłużniku, który jest właścicielem sprzedawanej w drodze licytacji rzeczy.
W praktyce kwestie te mogą przysporzyć największych problemów przy sprzedaży egzekucyjnej nieruchomości.
Skutki sprzedaży nieruchomości w toku czynności egzekucyjnych w VAT
Sprzedaż nieruchomości dłużnika dokonywana przez komornika sądowego w toku czynności egzekucyjnych, na gruncie podatku od towarów i usług nie zawsze będzie wywoływać takie same skutki. Sprzedaż ta może:
- nie stanowić w ogóle czynności, która podlega pod podatek VAT;
- być z podatku VAT zwolniona;
- być opodatkowana stawką 23%;
- być opodatkowana stawką 8%.
Sprzedaż egzekucyjna nieruchomości stanowi bez wątpienia dostawę towarów w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług, jednak w celu weryfikacji czy przepisy tej ustawy będą miały zastosowanie należy zbadać status dłużnika jako podatnika w jej rozumieniu. Może się bowiem zdarzyć, że nieruchomość stanowiła składnik majątku prywatnego dłużnika, który nigdy nie prowadził działalność gospodarczej, a przepisy ustawy nie będą miały zastosowania. Możliwa jest również sytuacja, że nieruchomość będąca przedmiotem egzekucji była wykorzystywana na potrzeby działalności i na komorniku sądowym z tego tytułu będą ciążyć obowiązki płatnika. Badając status dłużnika należy mieć na uwadze definicje „podatnika” i „działalności gospodarczej” wynikające z ustawy o podatku od towarów i usług, co skutkuje tym, że nawet jeżeli nie prowadził on działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy prawo przedsiębiorców czy też nie był zarejestrowany w CEIDG ani nie prowadził spółki bądź innego podmiotu widniejącego w KRS, to w pewnych przypadkach i tak może zostać uznany za podatnika prowadzącego działalność gospodarczą w rozumieniu VAT.
Jednocześnie należy zauważyć, że nawet po potwierdzeniu, że przepisy ustawy o VAT mają zastosowanie do sprzedaży egzekucyjnej, może okazać się, że dostawa nieruchomości dokonywana w tym trybie podlega zwolnieniu, bądź opodatkowana jest stawką niższą niż podstawowa. Przyjmuje się zatem, że komornik sądowy powinien podjąć działania, które mają na celu odpowiednią weryfikację tych kwestii, w szczególności poprzez skierowanie odpowiednich pytań do dłużnika.
W praktyce zdarzają się jednak sytuacje, że dłużnicy nie współpracują i nie odpowiadają bądź nie potrafią odpowiedzieć na zadane im pytania. Ustawa o podatku od towarów i usług przewiduje, że w wypadku, gdy udokumentowane działania komornika sądowego, nie doprowadziły, na skutek braku możliwości uzyskania niezbędnych informacji od dłużnika, do potwierdzenia spełnienia warunków zastosowania zwolnienia od podatku, to przyjąć należy, że warunki te nie są zwolnione. Przepis ten odnosi się natomiast jedynie do zwolnień – nie mówi on nic o kwestiach wystąpienia przesłanek do zastosowania niższej stawki podatku czy też badania statusu dłużnika jako podatnika w rozumieniu ustawy o VAT.
Konsekwencje niedopełnienia obowiązków płatnika
Niedopełnienie przez komornika sądowego obowiązków płatnika i sprzedaż nieruchomości bez pobrania należnego podatku może skutkować jego odpowiedzialnością podatkową. Zgodnie z art. 30 § 1 ordynacji podatkowej płatnik, który nie wykonał swoich obowiązków, odpowiada za podatek niepobrany lub podatek pobrany, a niewpłacony, natomiast art. 30 § 3 stanowi, że płatnik za należności z tego tytułu odpowiada całym swoim majątkiem.
Mogłoby się zatem na pierwszy rzut oka wydawać, że w przypadku zaistnienia wątpliwości dotyczących opodatkowania sprzedaży egzekucyjnej najbezpieczniejszym rozwiązaniem byłoby uznanie, że dostawa ta jednak podlega opodatkowaniu według stawki 23%, pobranie należnego podatku i wpłacenie go do urzędu skarbowego. Taki tok rozumowania jednak jest błędny – w sytuacji gdy komornik pobierze, gdy transakcja pod VAT nie podlegała bądź z podatku była zwolniona, to istnieje ryzyko, że nabywca nieruchomości podatek naliczony z tytułu takiej transakcji odliczy. Może to poskutkować tym, że organ podatkowy takie odliczenie zakwestionuje, a ponadto wyda wobec nabywcy decyzję w zakresie ustalenia dodatkowego zobowiązania podatkowego . W takim scenariuszu co prawda ryzyka podatkowe ciążą na nabywcy nieruchomości, jednak komornik sądowy z tego tytułu może ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą a także odpowiedzialność dyscyplinarną za niedopełnienie obowiązków.
Jeżeli mają Państwo wątpliwości w zakresie opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług transakcji dokonywanej w ramach czynności egzekucyjnych, to zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.
