W związku ze zmianami w przepisach dotyczących podatku dochodowego od osób prawnych wielu przedsiębiorców zdecydowało się na restrukturyzację swojego biznesu poprzez przekształcenie spółek w spółki jawne. Warto jednak pamiętać o innych możliwościach zmiany formy prawnej organizacji – jedną z nich jest np. podział spółki.
W myśl art. 529 § 1 kodeksu spółek handlowych podział może być dokonany:
- przez przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na inne spółki za udziały lub akcje spółki przejmującej, które obejmują wspólnicy spółki dzielonej (podział przez przejęcie);
- przez zawiązanie nowych spółek, na które przechodzi cały majątek spółki dzielonej za udziały lub akcje nowych spółek (podział przez zawiązanie nowych spółek);
- przez przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na istniejącą i na nowo zawiązaną spółkę lub spółki (podział przez przejęcie i zawiązanie nowej spółki);
- przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na istniejącą spółkę lub na spółkę nowo zawiązaną (podział przez wydzielenie).
Należy jednak pamiętać, że nie jest dopuszczalny podział spółki akcyjnej, jeżeli kapitał zakładowy nie został pokryty w całości. Co również istotne, podziałowi nie podlegają także spółki osobowe, spółki w likwidacji, które rozpoczęły podział majątku oraz spółki w upadłości.
Pierwszą fazą procesu podziału spółki jest tzw. faza menadżerska. Najistotniejszym elementem tej fazy jest przygotowanie przez zarząd dzielonej spółki planu podziału. Plan podziału powinien zawierać co najmniej:
- typ, firmę i siedzibę każdej ze spółek uczestniczących w podziale;
- stosunek wymiany udziałów lub akcji spółki dzielonej na udziały lub akcje spółek przejmujących bądź spółek nowo zawiązanych i wysokość ewentualnych dopłat;
- zasady dotyczące przyznania udziałów lub akcji w spółkach przejmujących lub w spółkach nowo zawiązanych;
- dzień, od którego udziały lub akcje wymienione w pkt 3 uprawniają do uczestnictwa w zysku poszczególnych spółek przejmujących bądź spółek nowo zawiązanych;
- prawa przyznane przez spółki przejmujące lub spółki nowo zawiązane wspólnikom oraz osobom szczególnie uprawnionym w spółce dzielonej;
- szczególne korzyści dla członków organów spółek, a także innych osób uczestniczących w podziale, jeżeli takie zostały przyznane;
- dokładny opis i podział składników majątku (aktywów i pasywów) oraz zezwoleń, koncesji lub ulg przypadających spółkom przejmującym lub spółkom nowo zawiązanym;
- podział między wspólników dzielonej spółki udziałów lub akcji spółek przejmujących lub spółek nowo zawiązanych oraz zasady podziału.
Plan podziału wymaga dla swej skuteczności formy pisemnej. Niemniej, należy pamiętać, że w przypadku gdy spółka przejmująca lub spółka nowo zawiązana nabywa – na mocy podziału spółki dzielonej – nieruchomość, wówczas powstanie również obowiązek aktualizacji wpisów w księgach wieczystych tychże nieruchomości. Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece wpis może być dokonany na podstawie dokumentu z podpisem notarialnie poświadczonym, jeżeli przepisy szczególne nie przewidują innej formy dokumentu.
Zgodnie z powszechnie panującą praktyką w uchwale o podziale wskazuje się jedynie, że spółki nabywają prawa do składników majątku spółki dzielonej wskazanych w planie podziału, nie precyzując jednocześnie przejmowanych składników (oczywiście można to zrobić, niemniej w przypadku gdy przejmuje się wiele składników, wówczas odstępuje się od ich szczegółowego wymieniania w uchwale o podziale). Co również istotne, plan podziału nie stanowi załącznika do uchwały o podziale spółki. W tej sytuacji uchwała o podziale nie może stanowić jedynej podstawy wpisu do sądu wieczystoksięgowego – konieczne jest załączenie planu podziału. Pamiętając o wymogach stawianych przez 31 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, należy stwierdzić, że plan podziału spółki, na mocy którego spółka przejmująca lub spółka nowo zawiązana nabywa nieruchomość, powinien zostać sporządzony w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Niedochowanie tego wymogu spowoduje, że sąd odmówi aktualizacji wpisu w księdze wieczystej. Jak stwierdził chociażby Sąd Okręgowy w Słupsku w wyroku z dnia 27 lutego 2013 r. (sygn. akt: IV Ca 93/13): „Reguły jednak wyznaczające podstawę prawną i treść uchwał podejmowanych w ramach osoby prawnej w przypadku kiedy mają wywołać skutek w postaci przejścia praw własności nieruchomości i być ujawnione w księdze wieczystej dodatkowo co do formy winny odpowiadać wymogom stawianym dla dokumentów mających stanowić podstawę wpisu. Tym samym nie negując, iż w wyniku sukcesji częściowej można w oparciu o plan podziału przenieść własność wskazanych w tym planie składników tym nie mniej dokumenty mające stanowić podstawę wpisu w księdze winny spełniać kryteria określone w art. 31 ustęp 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Powyższy przepis zawiera minimum wymagań formalnych obowiązujących w postępowaniu wieczystoksięgowym. Obowiązują one przy dokonywaniu wszelkich wpisów mających znaczenie prawne. Należy przy tym odróżnić rodzaj dokumentu, który ma stanowić podstawę wpisu od samej formy tych dokumentów.
Nie kwestionując więc, iż w wyniku podziału może dojść do przeniesienia na inną spółkę prawa własności także i nieruchomości, w wyniku jak już wyżej wskazano częściowej sukcesji, to jednak przedłożone dokumenty winny odpowiadać wymogom określonym w art. 31 ustawy o księgach wieczystych.
Rację więc ma sąd wieczystoksięgowy, że załączone do wniosku uchwały wspólników zaprotokołowane w formie notarialnej nie wymienią składników majątku, które przeszły na wnioskodawcę. Plan podziału nie stanowi także integralnej części aktu notarialnego. Jeszcze bardziej lakoniczna jest uchwała (…) spółki z o.o. „w organizacji” z siedzibą w C. o zaakceptowaniu planu podziału Przedsiębiorstwa (…) spółki z o.o. z siedzibą w C. Ogólne sformułowanie o akceptacji podziału bez odwołania się do konkretnego planu podziału nie pozwala ostatecznie na weryfikację czy dany składnik majątkowy w wyniku podziału przeszedł na wnioskodawcę.
Tym samym podzielić należy stanowisko Sądu, iż przedłożone do wniosku dokumenty nie spełniają wymogów formalnych i ostatecznie nie mogą stanowić podstawy wpisu”.
Przygotowując plan podziału warto zatem pamiętać nie tylko o wymogach przewidzianych przez kodeks spółek handlowych, ale również o obowiązkach stawianych przez inne ustawy, jak chociaż ustawa o księgach wieczystych i hipotece.
Jakub Boruczenko, aplikant radcowski
